Paraleller ve Meridyenler

Paralel ve Meridyenlerin Özellikleri.

Meridyenler paralellerGökküreleri tanımlarken bunların kutuplarından ve Ekvator’undan söz ediyoruz. Ekvator, kürenin en büyük dairesi, kutuplar ise bu daireyi dik açı ile kesen eksenin iki ucudur. Bir kürede mesela Yer veya Ay küresinde, bir noktanın matematik konumunu küre şeklindeki yerinin nasıl belirtebiliriz. Bir uzay aracı, gezegen veya uydulardan herhangi birinde ineceği noktayı o uyduda kuracağı istasyonun yerini nasıl haritasında göstermeli. Bunu, paralel ve meridyen dairelerinden yararlanarak yapıyoruz.

Paralel Daireleri

Kürenin en büyük çemberi olan ve ekvator dediğimiz kuşağın üzerinden bir daire geçtiğini var sayıyoruz. Bu daire küreyi ikiye böler.  Ekvator’dan başlayarak 90’ar  derecelik çember çizilir. Kuzey yarımküresindeki “kuzey paraleller”, güney yarımküresindekilere de “güney paralelleri”, deriz. Ekvator’dan kutuplara doğru kürenin çemberleri küçülür ve 90’ncı çemberler birer nokta halini alır ki bu noktalar kutup noktalarıdır. Ekvator çemberi paralel daireler için başlangıç olarak kabul edilir. Ekvator 0 (sıfır) derecesi  paraleli sayılır.. Ekvator kuşağının dünyanın en sıcak kuşağı ve Ekvator üzerindeki noktalar da gece ve gündüzün eşit olduğunu daha önce belirtmiştik. Paralel dairelerin Ekvator’a yakın olanları sıcak kuşağı, uzak olanları da soğuk kuşak olarak adlandırılır. Bir yerin hangi paralel dairesinde olduğunu bilirsek, onun sıcak, ılımlı ya da soğuk kuşakta olup olmadığını anlarız. Fakat, küre üzerinde bir noktanın yerini tam olarak belirtmek için onun hangi paralel üzerinde olduğunu ya da hangi paraleller arasında olduğunu bilmek yetmez, hangi meridyen üzerinde olduğunu da bilmemiz gerekir.

Meridyen Daireleri

Bir kutuptan öteki kutba uzanan ve paralel daireleri dik olarak kesen, birer derece aralıklı dairelere meridyen daireleri diyoruz. Bunların sayısı 180’dır. Kutup noktalarında birbirlerini keserler. Fakat meridyenler tam olarak değil, daha çok yarım daire olarak kullanmak,yer  belirleme işinde kolaylık sağlıyor. Onun için, 180 meridyen yerine, 360 yarım meridyen kullanılır. Bir karpuzu eşit dilimlere ayırdığımız zaman, her dilimde en kalın yerin ortası olduğunu, uçlara gittikçe inceldiğini ve iki uçtaki genişliğin birer nokta halini aldığını gözlemleriz. Kutuplar da bir biri ile kesişen meridyen dairelerinin aralıkları, yani Dünya’nın meridyen dilimleri de bir karpuz gibidir. Paraleller için Ekvator çemberinin başlangıç dairesi olarak kabul edildiğini söylemiştik. meridyen dairelerinin başlangıcı da Londra’nın yakınlarında bulunan Greenwich Rasathanesinden geçen meridyendir. 0 (sıfır) derece meridyeni yeni veya baş meridyen denilen bu meridyenin doğusunda kalanlara doğu meridyeni, batısında kalanlara da batı meridyeni denir. Paralel daireleri iklim farklılıklarını gösteriyordu  (Ekvator kuşağı sıcak, ona yakın paraleller ılık, kutba yakın olanlar ve kutup soğuktur.) Meridyen daireleri de saat farkını gösterir. Dünya kendi ekseni etrafında 24 saatte dönüyor ve bu dönüşü ile 360 derecelik bir daire çiziyor. Demek ki bir saatte 15 derecelik, 4 dakikada 1 derecelik bir dönüş yapıyor. Bu durumda iki meridyen arasındaki  4 dakikalık bir zaman farkı var demektir. Aynı meridyen de bulunan noktalar Güneşin hizasından aynı anda geçerler. Onun için bu noktalar arasında zaman farkı olmaz.

 

Yazar: kaRnaK

Görüntüleme: 1044 defa

Kategori: Coğrafya, Genel

Yayınlanma Tarihi: 20 Şubat 2014

Cevap bırakın

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.