Cumhuriyet’in Açılım ve Anlamı nedir?

Cumhuriyet: Devlet idare şekillerinden biri.

Cumhuriyet bir devlet yönetim şeklidir, Cumhuriyet yönetiminde halk egemenliği elinde bulundurur; bunu seçtiği temsilciler arcılığıyla kullanır.

Anayasa hukuku, devlet şekillerini iki türe ayırır:

1 — Monarşiler: Devlet kuruluşunun bir tek kişi çevresinde örgütlenişidir.

2 — Cumhuriyetler: Devletin başında, belirli bir süre için seçimle gelen bir başbakan vardır; onun çevresinde de çeşitli meclisler bulunur.

Tarih boyunca gelip geçmiş devletleri de, bugünküleri de, bu kategoriden birine sokabiliriz. Ancak, bunların hiç biri de, ötekine tıpa tıp benzemez. Bu noktayı akılda tutmak şartıyla, «cumhuriyet» adını verdiğimiz devlet şeklinin ana çizgilerini şöylece sıralayabiliriz.

Bu kelimenin sözlükteki anlamı, «halka mensup hükumet şekli ki, hükümdarın yerini halkın oyuyla seçtiği bir başkan bulunması..» gereklidir.

Eski Yunan filozofu Aristotoles (Aristo), cumhuriyeti şu şekilde ifade eder: «Devleti, kamunun çıkarını gözeterek, halk yönetirse, ona cumhuriyet denir.»

Montesquieu ise, bu an fikri işleyip geliştirmiştir. Bu görüşünü şöyle belirtiyor: «Yasama, yürütme ve yargı kuvvetleri tek kişinin elinde ya da kurulda toplanırsa,  bu idare şeklinin adı «cumhuriyet» dahi olsa, organları seçimle bile gelse, o rejim, halk yönetimi halk yönetimi niteliği taşımaz.

Öyleyse, cumhuriyet, öyle bir devlet ve yönetim şeklidir ki, onda, üç ayrı kuvvet, ayrı ayrı, birbirine karşı bağımsız ve ve dengeli bir denetleme temeline göre kurulmuş olmalı, devletin başında da, belirli bir süre için, seçimle gelen bir başkan bulunmalı.