Birüni, “Üç Ay Gece Üç Ay Gündüz Oluyor” Diyen Tüccarı Kurtardı

Uzak kuzey ülkelerini dolaşmış bir tüccar Gazneli Mahmut tarafından kabul edilmişti. Gezip gördüğü yerleri anlatan tüccar bir ara:  ” O uzak diyarda üç ay gece, üç ay gündüz olur” deyince, hükümdar kızdı. Çünkü tüccarın kendisini saf görüp inanılmaz yalanlar söylediğini sanmıştı. Tüccar yemin edince şöyle dedi: Bana söylediğini müneccimbaşı da dinlesin. O inanırsa bende inanırım, ama lakin o inanmazsa sana en ağır cezayı vereceğim.

Müneccimbaşı Birüni idi. Çok yer gezmişti ama kuzey ülkelerini gezmemiş, oradaki iklimi, gece ve gündüz durumunu kimseden dinlememişti. Tüccarın anlattıklarını dinleyince gözlerinin içi güldü. Allah’a şükretti. Çünkü uzun zamandır yaptığı hesaplara göre, kutuplarda aylarca gece, aylarca gündüz olmalıydı. Tüccarı onun hesaplarının doğruluğunu ispat eden bir görgü tanığı olarak kabul etti.

Birüni’nin tüccarı dinlerken sevindiğini görüp şaşıran hükümdar:

-Ne diyorsun müneccimbaşı diye sordu. Bunun üzerine ünlü bilgin bir elma istedi. Bu elmayı hükümdara gösterip anlatmaya başladı: Efendim Dünyamız şu meyve gibi yuvarlak ve iki ucu hafifçe basıktır. Hesaplarıma göre kendi ekseni etrafında 23 dk. 27sn.lik  bir meyille döner. Bu durumlarda, kutupların belli dönemlerde uzun zaman Güneşin ışığını görmemesi gerekir. O halde bu tüccarın anlattıklarının doğru olması gerekir efendim dedi.

Hükümdar tatmin olmuş, tüccarda cezadan kurtulmuştu. Bugün bile bir çok okulda, öğretmenler, dünyanın biçimini, eğikliğini anlatmak için bir elma veya portakaldan yararlanırlar. Dünyamızı bir elmaya benzetirler. Fakat Birüni‘den önce bu benzetmeyi kullanan olmamıştı.