Ağrı Dağı

agri dagiTürkiye’nin en yüksek dağı. Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Türkiye, Ermenistan, İran devlet sınırlarının birbirleriyle birleştiği noktanın yakınında yer alan Ağrı dağı, Doğu Anadolu Bölgesi’nin  Erzurum-Kars yaylası kesimini Murat havzasından ayıran, “Karasu-Aras dağları” adı verilen batı-doğu doğrultulu dağların güneydoğuya doğru  yön değiştirdiği bir kesimde bulunmakla birlikte,  yapısı bakımından, Karasu-Aras dağlarını oluşturan  dağlardan farklıdır.

Ağrı dağı, çevresi 128 km, yüz ölçümü 1 188 km² kadar olan geniş bir taban üstüne oturmuş, yanardağ  kökenli bir kütledir. Aslında, tek bir kütle değil, Büyük Ağrı ve Küçük Ağrı adı verilen iki koni biçimindedir. Yakın dönemlere kadar Büyük Ağrı’nın yüksekliği 5 165 m, Küçük Ağrı’nın ki 3 925 m olarak bilinirken, günümüzde en yeni ve büyük ölçekli topografya haritalarında Büyük Ağrı’nın yüksekliği 5 137 m, Küçük Ağrı’nın ki  3 896 m olarak gösterilmektedir. [Eski ile yeni rakamlar arasındaki fark, ölçme yöntemlerinin zamanla gelişmesiyle daha sağlıklı ölçümler yapılabilmiş olmasının sonucudur.] Büyük Ağrı ve Küçük Ağrı kütleleri birbirlerinden, yükseltisi 2 700 m’yi bulan  “Serdarbulak geçidi” adlı boyun noktasıyla ayrılır. Ağrı’nın yüksekliği Avrupa dağlarının  en yükseğininkinden bile fazladır.

Ağrı   dağının kuzeyinde, ortasından Aras ırmağının geçtiği Iğdır-Revan ovası uzanır. Dağın güneyindeyse Doğu beyazıt ovası yer alır. Bunlardan kuzeydeki ova,  deniz düzeyine  daha yakın olduğundan [800 m dolayında], Ağrı’nın özellikle kuzeyden görünüşü daha görkemlidir; çünkü, Iğdır ovası üstünde apansızın  4 300 m’yi bulan bir yüksekliğe erişir.

Ağrı’da  4 000 m dolaylarında sürekli karlar, yani yaz kış erimeden kalan karlar başlar. Bir başka deyişle, tepeden aşağıya doğru 1 000 m’lik bir bölümü, sürekli olarak karlarla kaplıdır. Dağın doruk kesimini de bir  “buzul takkesi” kaplar. Buzul takkesinden çıkan bir buzul dili,  yanardağ konisinin kuzeydoğusunda, aşağı-yukarı 3 500 m yüksekliğe kadar sarkar.

Ağrı dağının yamaçlarında ağaçsı bitki örtüsü çok seyrektir. Bazı kesimlerde bodur huş ağaçları ve ardıç ağaçcıkları  dışında tekdüze bozkır görünümüyle karşılaşılır. Bu durum,  çevredeki  yağış azlığıyla ilgili olduğu kadar,  dağın zeminini oluşturan yanardağ kökenli kayaçların geçirimli olmasının yol açtığı su azlığıyla da  ilgilidir.  Ayrıca bir yandan insanların, bir yandan da  hayvanların [özellikle keçiler] ormanı acımasız biçimde yok etmiş olmasının da, bu görünümde büyük rolü vardır; İstahri, Mukaddesi, vb, Arap yazarlarının verdikleri bilgilerden, Ağrı’nın çıplak olan yamaçlarının, orta çağda ormanlarla kaplı olduğu anlaşılmaktadır.

Ağrı dağında yanardağ etkinliğinin, tarih devirlerinden önce sona erdiği anlaşılmaktadır. Yani Ağrı dağı,  tarih boyunca sönmüş bir volkan yanardağ  olma özelliğini korumuştur.

Bazı kaynaklarda  Eğri dağı da denilmiş olan Ağrı dağını Batılılar Ararat, İranlılar Kuh-i Nuh, eski arap coğrafyacıları Cebel el-Haris diye adlandırmışlardır.  İranlıların bu dağa verdikleri Kuh-i Nuh adı,  peygamberin gemisinin  Tufan’dan sonra bu dağa inmiş olması  söylentisinden kaynaklanmaktadır. Zaten Ağrı dağının  çeşitli kimseler tarafından görülmek ve araştırılmak istenmesi de, dinsel kitaplarda geçmiş olan “Nuh Tufanı ve Nuh’un gemisi” öyküsünden ileri gelmektedir. Nuh’un gemisini bulmak için çıkmak isteyenlerin dışında, bazı bilim adamları da dağa tırmanmayı denemişler ve Ağrı dağının tepesine bilimsel anlamda ilk çıkış  Frederic Parot tarafından 9 Ekim 1829’da gerçekleştirilmiş onu, başka batılı araştırmacılar izlemişlerdir. Türk Silahlı Kuvvetleri’ne  bağlı birlikler de, ilk olarak 1966’da doruğa kadar çıkmışlar ve orada eğitim yapmışlardır. Günümüzde Ağrı dağına daha çeşitli amaçlarla [coğrafi ve  yer bilimsel geziler, dağcılık çalışmaları, kış sporları] sık sık çıkılmaktadır. Dağa çıkış iniş için en uygun zaman Agustos ve Eylül aylarıdır. Çıkış ve iniş en az dört gün sürer.  5 000 metreye yaklaşınca çıkış daha da güçleşir ve tehlikeli olur. Çünkü bu kesimden sonra yamaçların sarplığı daha da artar; ısı da -8°C ve daha aşağı derecelere düşer.

 

Yazar: HAKANIM

Görüntüleme: 351 defa

Kategori: Genel, Genel Kültür

Yayınlanma Tarihi: 09 Kasım 2013

1 Yorumlar
kaRnaK

Dört dörtlük bir makale olmuş hakanım eline sağlık.

Cevap bırakın

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.