Uluğ Bey Kimdir

Avrupa Üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulan eseri yazan Türk bilgini

Semerkant

Şahruh’un oğlu, Timurlenk’in torunu olan Uluğ Bey, sarayda özel bir öğrenim gördü. Henüz Türkistan ve Maveraünnehir hükümdarı olmadan büyük bir bilgin olarak ün yaptı. matematikçi, astronom, tarihçi ve şair idi. Hükümdar olduktan sonra matematikçi Mesud el-Kaşi, astronom Bursalı Kadızade Rumi, Ali İbni Muhammed (Ali Kuşçu) gibi bilginleri sarayına topladı, Semerkant rasathanesini büyüttü ve yeni aletlerle donattı.

Uluğ Bey eski bilginlerin gök gözlemleri ile ilgili eserlerini asıllarından okuyarak inceledi. Bunların yanlışlarını düzeltti  ve sonra yıldızların, Güneşin  Ay’ın hareketlerini gösteren bir tablo düzenledi. Ay ve Güneşin safhalarını (evrelerini) tam olarak belirledi. Uluğ Bey Zaiçesi olarak anılan bu eser, kendisinden sonra gelenler için başlıca kaynak olarak kullanıldı. Batılılar biraz gecikerek ancak 17. yüzyılda tanımayı başardılar ve çok yararlandılar. Avrupa üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulan bu eser, batılı astronomlar için rehber oldu. Eserlerin tercümesi önce İngiltere de basıldı ve çok mükemmel olduğu görülerek bütün Avrupa dillerine çeviri yapıldı. Uluğ Bey’in tespitleri, kendisinden önceki Türk biginleri Nasireddin Tüsi be Birüni‘nin eserleri gibi batı dillerine çeviri yapıldıktan sonra. Batılı astronomlar Kliseye karşı mücadeleyi  hızlandırdılar. Uluğ Bey zamanında da yeni astronomi aletleri yapılmış, eski aletler geliştirilmişti. 9. ve 10. yüzyılda bir usturlabla ancak 43 iş görülürken, Uluğ Bey zamanında geliştirilen usturlablar binden fazla iş görüyordu Uluğ Bey’in usturlabının çapı 40 metreydi  1394 yılında Semerkant’ta doğan Uluğ Bey ne yazık ki 1450 yılında bir suikast sonucu öldürüldü.Uluğ Bey’den ve  onun öğrencisi Ali Kuşçu’dan sonra astronomide, Türk ve İslam dünyasında bir gerileme başladı.