Adapazarı

Sakarya ilinin merkezi. Marmara bölgesi nin önemli sanayi merkezlerinden,Adapazarı, aynı adı taşıyan ovanın ortasında, denizden 31m yükseklikte kurulmuştur.

Tarih:

Adapazarı oldukça yeni bir kenttir. Yakın dönemlere kadar çok yeri bataklıklarla kaplı olan ve eskiden Akova denilen Adapazarı ovasına yerleşme, Osmanlılar döneminde başlamış ve yerleşenler yer yer orman örtüsünü açarak  verimli toprakları işlemeye koyulmuşlardır. Bu arada XVI.yy. da Ada ya da Adaköy adıyla bir köy kurulmuş, XVII.yy,da çevresi için bir alışveriş merkezi, yani pazar yeri olan köye, XVIII.yy, da Adapazarı denmeye başlanmıştır. Bu adın ikinci bölümü yerleşmenin önceleri bir pazar yeri olarak kurulduğunu, ilk bölümüyse, bu pazarın kuruluş yerini belirtmektedir; pazar yerine batıdan gelenler Çark suyunu, doğudan gelenler Sakarya suyunu geçmek zorunda olduklarından, pazar kurulan yerin sularla çevrili bir izlenim uyandırması, ada yakıştırmasına yol açmıştır.

Pazar yeri olma durumunun avantajlarından yararlanan Adapazarı, XIX.yy,a dogru bir ticaret merkezine doğru dönüşmeye başlamış, çevresindeki ova daha iyi işlendikçe nüfusu da artmış ve bu gelişmeler sonucunda, 1852’de İzmit sancağına bağlı bir kaza merkezi olmuş, 1869’da belediye örgütü kurulmuştur. XIX.yy,ın ikinci yarısında bir kasaba görünümü alan kentin gelişmesini 1899’da demir yolunun ulaşması, ardından da İzmit_Geyve-Göynük üstünden Ankara’ya giden kara yolunun bırakılarak, bu yolun Adapazarı’ndan geçirilmesi, dahada hızlandırmıştır. XIX.yy,ın ikinci yarısında  Kırım ve Kafkasya’dan gelen göçmenlerin bir bölümünün kente yerleştirilmeleri de, nüfusun artmasında önemli bir öge olmuştur.

Adapazarı kurtuluş savaşı sırasında Yunan işgaline ugramış [25 Mart 1921], 21 Haziran 1921’de kurtarılmıştır.

Günümüzde Adapazarı:

Cumhuriyet döneminin ilk nüfus sayımında [1927] 22 500 olan kent nüfusu, 1945’te 30 000’e yaklaşmış, 1950’de35 ooo’i, 1955’te 55 ooo’i, 1960’ta 80  000’i aşmıştır. 1970’te ilk kez 100 000’i geçmiş, 1985’te 150 000’ide aşarak, 1990 sayımında 171 225’e ulaşmıştır. Adapazarı 1954’e kadar Kocaeli iline bağlı bir ilçenin merkeziyken o tarihte Kocaeli ilinin doğu kesiminin bu ilden ayrılmasıyla kurulan ve Sakarya adı verilen ilin merkezi olmuştur.

Adapazarı, genişlemeye ve  yayılmaya oldukça elverişli bir ova kentidir. Çeşitli tarihlerde önemli yangınlardan, ayrıca 1943 ve 1967 yıllarındaki depremler gibi  doğal olaylardan büyük zarar gördükten sonra, bazı semt ve çarşıları yeniden kurulmuş ve görünümü önemli ölçüde değişmiştir. Ortasından geçen  güney kuzey doğrultulu bir cadde boyunca gelişen kentte, çeşitli kesimlerden farklı adlarla anılan [Sakarya caddesi, Konak caddesi, Kömür pazarı caddesi, Kandıra caddesi,vb.] bu caddenin ortasına rastlayan kesim, iş merkezinin ve resmi binaların bulunduğu en canlı alanlardır.

Ekonomi:

Eskiden çevresindeki patates, tahıl,baklagiller, yağlı tohumlar  [özellikle ayçiçeği], çeşitli sebze ve meyve yetiştirilen yörenin tarımsal ticaret merkezi olan Adapazarı, 1950 yıllarından sonra büyük ölçüde gelişmiş, var olan Devlet Demir yolları’nın vagon fabrikasına şeker, deri, bitkisel yağ, traktör,sabun,nişasta,kimya,un,tuğla,kereste,çeşitli montaj, otomobil lastiği fabrika ve yapım evleri eklenmiştir. Sanayinin çeşitli dallarındaki bu ilerlemeye karşılık, geleneksel uğraşlarından ipek sanayisinde gerileme görülmektedir.

Ulaşım:

Türkiye’nin en işlek kara yolu olan İstanbul-Ankara kara yolu üstünde bulunan Adapazarı, bu yolla İstanbul’a 157, Ankara’ya 308 km uzaklıktadır. Ayrıca ,XIX.yy, sonunda, demir yolunun 133. kilometresinde bulunan  Arifiye’den ayrılan 9 km lik demir yolu hattı, 1899’da Adapazarı’na ulaşmıştır.

Kaynak: Grolıer ınternatıonal Americana.